تاریخ گذرگاهیست که گذشته را به آینده پیوند می دهد. خالق این گذرگاه انسان است. آنچه را که او می آفریند تا انسان است، تا اندیشه است، تا تفکر است، آفرینش او زنده است. اندیشه تا زمانی  زنده است که قلب ها را تسخیر کرده باشد، و صاحب آن، محبوب قلبها گردد، بدین جهت می توان گفت که صاحب آن اندیشه زنده است، گرچه خودش در بین اجتماع زنده نباشد.

مزاری زنده است چون اهدافی که او داشت، تفکر و اندیشه ای که او داشت زنده است. آرمان بلند او که خود قربانی آن گردید، در راستای تحقق عدالت احتماعی در افغانستان یکی از اهداف الهی و انسانی او بود. در دوران حیات او که در متن چالش ها می زیست، دوران دشواری بود، او فریاد می زد که مردم افغانستان در تمام ابعاد زندگی شان اعم از زندگی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ملی تساوی وبرابری به وجود بیاید. این اندیشه بلند او منحصر به طایفه، قوم، نژاد و قبیله ای خاص نبود و او می گفت حق هیچ قومی در عرصه های مختلف  حیات فردی واجتماعی،  نادیده گرفته نشود و پایمال نگردد. این یک شعار خشک و خالی نبود، ‌بلکه خود به آن پابند بود و متعهد به اهدافش.

تجلیل از مزاری، تجلیل از شخص نیست، تجلیل از آرمان، اهداف و مکتبی که او درآن می زیست، می باشد. به تعبیر دگر مزاری مجموعه ای از عدالت اجتماعی، تحقق موازنه قدرت در ابعاد محتلف آن، اتحاد و همبستگی اقوام افغانستان، احقاق حقوق ملیت ها، هویّت بخشی، ایجاد باورمندی برای زندگی شرافتمندانه، عزت وکرامت انسانی بود.

شخصیت او مجموعه ای از این ارزشها بود. بجاست که باید گفت: کارهای بزرگ را انسان های بزرگ فرا ملیتی انجام می دهد. مزاری چنین شخصی بود که روح بلند او در قالب تنگ ملیت خاصی نمی گنجید. اگر چنین پنداشته شود، توهین به آرمان، اهداف و شخصیت او خواهد بود هدف او و مبارزه او برای این نبود که قوم، نژاد، ملیت و قبیله خاصی سرنوشت مردم افغانستان را به دست گیرد. او می گفت: ازبک، پشتون، تاجیک، هزاره و تمام ملیت های افغانستان دست برادری به دست هم دهند، افغانستان را، افغانستانِ آباد و مستقل بسازند این کشتی طوفان زده را به ساحل آرامش برسانند.

مبارزه او و موضِع گیری او در برابر ناهنجاری های موجود درآن روزگار،‌ برای زدودن ریشه ظلم و استبداد بود، که درقالب های گوناگونی به عرصه آمده بود. چون افغانستان جایگاه رگه های مختلف و رنگ های متفاوتی اجتماعی است. مبارزه مزاری برای پیوند دادن آن رگه ها و ممزوج کردن آن رنگ ها به یک رنگ که آن رنگ،‌ رنگ اتحاد و همبستگی است، بود.

در حقیقت می توان گفت که مزاری احیاگر ارزشهای ملی و انسانی در افغانستان بود.

     مجمع فرهنگی «کرامت»

22/12/1385 شهر مقدس قم